نمایش امراض اجتماعی؛ انکار یا اغراق؟

در دنیای امروز و زندگی در کلان شهرهای بی انتها، صحبت از ناهنجاری های اجتماعی و دغدغه نجات انسان از حوادث و آسیب های ناشی از محیط، به یکی از مهم ترین مسائل فکری بشر تبدیل شده است. طبیعتا این موضوعات در آثار هنرمندان زیادی تاثیر گذاشته و خواهد گذاشت. مجموعه های تلویزیونی با برخورداری از مخاطبان پرشمار، می توانند در بحث آموزش و انتقال مفاهیم مربوط به زندگی در اجتماع امروزی، نقش بسیار مهمی داشته باشند. «گمشدگان» به کارگردانی رضاکریمی و نویسندگی رضا مقصودی و احسان جوانمرد از جمله سریال هایی است که در سال‌های اخیر با موضوع نمایش عوارض سوءمصرف مواد مخدر به ویژه مخدرهای صنعتی و آسیب های آن در خانواده و جامعه ساخته شده است.

شخصیت ترنج که روشنک گرامی ایفاگر نقش آن در این سریال است، دختری شهرستانی است که برای تحصیل در رشته عکاسی به تهران آمده و در معرض خطرات اجتماعی زیادی قرار می گیرد. هر چند شاید شدت مخاطرات آنقدری که نشان داده شده است، نباشد، اما می تواند به آگاهی بخشی به مخاطب کمک زیادی کند. به نظر می رسد به طور کلی بیشتر از سرگرم کنندگی، این سریال با هدف روایت و معرفی آسیب های اجتماعی به مخاطب ساخته شده است و از اعتیاد تا کودکان خیابانی و سایر مشکلات این چنینی را مطرح می کند. این ملودرام اجتماعی بازیگران زیادی دارد و داستانک های متعدد، قصه کلی را پیش می برد. در بخش هایی از این مجموعه مخاطب نسبت به کنش ها و واکنش های شخصیت ها دچار تردید می شود؛ مثلا اینکه چرا ترنجی که می تواند به همه کمک کند و کاراکتر توانمندی هم به نظر می رسد، پس از این همه تلاش هنوز نتوانسته دغدغه اصلی زندگی خودش، یعنی اعتیاد پدرش را حل کند؟ در همین جاست که ما نسبت به او مردد می شویم. آن چیزی که کریمی به عنوان کارگردان و مقصودی و جوانمرد به عنوان نویسندگان فیلمنامه به ما القا می کنند، در حقیقت کمی فراتر از این صحبت ها است و به عنوان مثال هر دختری مثل ترنج، جان سالم از دست گرگ های جامعه بدر نمی برد! از جمله نقاط قوت و پیش برنده گمشدگان استفاده از پرویز پورحسینی و ستاره اسکندری به عنوان بازیگرانی حقیقتا حرفه ای است که  مسئولیت بالا بردن سطح کیفی سریال را به دوش گرفته اند. رامین ناصرنصیر هم که گمان می شود بیشتر بازیگر آثار کمدی است، اما پیش از این هم در نقش های جدی حضور داشته و با تجربیاتی که با سال ها کار در تئاتر به دست آورده، واقعا از پس نقش خود به خوبی برآمده است. این بهره گیری متفاوت از بازیگران هم به جذابیت های سریال افزوده است. روشنک گرامی بازیگر جوانی است که بیان و چهره آرامی دارد، ولی نقش ترنج با نحوه بازیگری او همخوانی ندارد؛ یعنی به نظر می رسد گاهی در مقابل نقشش کم می آورد و سطح انرژی او با سطح انرژی آن چیزی که نقش می خواهد، یکسان نیست، اما حضور در مقابل بازیگران باسابقه، این فرصت را به او می دهد تا بتواند بهتر توانایی هایش را نشان دهد یا ضعف هایش را بپوشاند.

شناسایی مشکلاتی که بخش بیشتری از اجتماع را درگیر کرده است و حتی پرداخت به معضلاتی که کمتر در موردش بحث شده است، می تواند از دستورالعمل های رسانه ملی در سریال سازی باشد. اعتیاد موضوع تازه ای نیست و از گذشته و حتی در فیلم های قبل از انقلاب تا امروز در قالب کمدی و جدی تولیداتی حول محور آن ساخته شده که در بین آنها آثار قابل توجهی هم وجود دارد، اما اعتیاد به مواد صنعتی شاید نسبت به مخدرهای سنتی هم برای عموم ناشناخته تر باشد یا حداقل آگاهی مردم نسبت به آنها کم است و البته تولیداتی هم که این مسئله را محوریت خود قرار داده اند، خیلی کم هستند.

سریال گمشدگان گمراهی عده ای و بهره بردن آنها از علم خود در مسیری نادرست را نشان می دهد؛ مسیری که در نگاه اول شاید به فرد به صورت شخصی آسیبی نمی رساند، اما در نهایت به این دلیل که ما در جامعه پیوندهای محسوس و نامحسوسی با هم داریم، روزی دامن گیر همان فرد خواهد شد.

بحران کودکان کار مثل یک مرض پنهان که گاهی علایمی از خود بروز می دهد، در جامعه ما سال هاست که وجود دارد و حتی اگر عده ای آن را انکار یا تلطیف کنند، به هر حال وجود این درد قابل انکار نیست. در این ملودرام اجتماعی، کریمی به این مشکل هم اشاره کرده است و باز هم می بینیم که عدم رفع یک معضل در جامعه ناهنجاری ها، کج روی ها و شوم بختی های دیگر را به دنبال خواهد داشت و این مسئولان و مدیران هستند که باید قبل از رشد چنین دردهای پنهانی، آنها را شناسایی و سپس برای رفع هر چه زودترشان اقدام کنند. بنابراین سریال تلویزیونی گمشدگان رسالت دیگری را هم به انجام رسانده است و آن انتقال پیام و حرف مردم و جامعه به دولتمردان و مدیران کشور است که می توانند از طریق این کالای فرهنگی از مسائل روز آگاه‌تر شوند.

فاطمه رستمی

ب س/ط ه